پایتون از جمله زبان‌های برنامه‌نویسی قدرتمندی است که در زمینه علم داده‌ها، یادگیری ماشینی، خودکارسازی سامانه‌ها، توسعه وب، واسط‌های برنامه‌نویسی و… به کار گرفته می‌شود. اما سؤالی که بسیاری از کاربران و به‌ویژه برنامه‌نویسان مبتدی مطرح می‌کنند این است که اساساً پایتون چیست و آیا ارزش آن را دارد تا وقت خود را روی یادگیری این زبان سرمایه‌گذاری کنیم؟ در این مقاله به‌شکل ساده‌ای به این پرسش پاسخ خواهیم داد.
پایتون از جمله زبان‌های برنامه‌نویسی قدرتمندی است که در زمینه علم داده‌ها، یادگیری ماشینی، خودکارسازی سامانه‌ها، توسعه وب، واسط‌های برنامه‌نویسی و… به کار گرفته می‌شود. اما سؤالی که بسیاری از کاربران و به‌ویژه برنامه‌نویسان مبتدی مطرح می‌کنند این است که اساساً پایتون چیست و آیا ارزش آن را دارد تا وقت خود را روی یادگیری این زبان سرمایه‌گذاری کنیم؟ در این مقاله به‌شکل ساده‌ای به این پرسش پاسخ خواهیم داد.
شاید بتوانیم این گونه بیان کنیم که پایتون در مقایسه با زبان‌های بزرگ یک زبان نسبتاً جدید به شمار می‌رود. این زبان برنامه‌نویسی در سال 1991 به دنیای برنامه‌نویسی وارد شد. از همان ابتدا، پایتون به‌منظور پر کردن شکاف‌های موجود در دنیای برنامه‌نویسی و ارائه راهکاری به‌منظور نوشتن اسکریپت‌هایی که فرآیند انجام یکسری از کارهای روتین خسته‌کننده را به طور خودکار اجرا کنند یا ساخت یک نمونه اولیه از برنامه‌های کاربردی که در یک یا چند زبان دیگر پیاده‌سازی شوند، مورد استفاده قرار گرفت. با این حال در چند سال گذشته، پایتون به یکی از ابزارهای تراز اول در زمینه توسعه برنامه‌های کاربردی، مدیریت زیرساخت‌ها و تحلیل داده‌ها تبدیل شده است.
امروزه پایتون در زمینه توسعه برنامه‌های کاربردی تحت وب و مدیریت سیستم‌ها و تجزیه و تحلیل بزرگ داده‌ها که رشد انفجاری به خود گرفته‌اند و همچنین هوش مصنوعی به یکی از بازیگران اصلی دنیای فناوری تبدیل شده است. پایتون این موفقیت چشم‌گیر و کاربرد گسترده را مدیون یکسری ویژگی‌های ارزشمندی است که هم در اختیار توسعه‌دهندگان حرفه‌ای و هم در اختیار توسعه‌دهندگان تازه‌کار قرار داده است. از جمله این ویژگی‌ها به موارد زیر می‌توان اشاره کرد.
یادگیری کم‌دردسر پایتون به برنامه‌نویسان تازه‌کار اجازه داده است با صرف کمی وقت اصول اولیه این زبان را یاد بگیرند و اولین برنامه کاربردی خود را با این زبان طراحی کنند. این زبان به گونه‌ای ساخته شده است که ترکیب نحوی آن کاملاً خوانا است و برنامه‌نویسان بدون مشکل خاصی قادرند منطق دستورات را به‌شکل صریح و روشنی درک کنند و برای همکاران خود شرح دهند. سادگی، خوانایی و دور بودن از پیچیدگی‌های رایج باعث شده است تا پایتون به گزینه ایده‌آلی برای تدریس در مدارس و مراکز آموزشی تبدیل شود. همین سادگی و دور بودن از پیچیدگی‌ها است که باعث شده است پایتون اولین انتخاب برنامه‌نویسانی باشد که تازه به دنیای برنامه‌نویسی قدم گذاشته‌اند. تسلط بر زبان پایتون به‌معنای آن است که طراحان می‌توانند زمان بیشتری را برای فکر کردن درباره یک مشکل و پیدا کردن راه حلی برای آن صرف و در مقابل زمان کمتری برای فکر کردن در مورد ترکیب نحوی و پیچیدگی‌های دستورات این زبان صرف کنند. همچنین، زمانی که یک برنامه به طور کامل نوشته شد، طراحان با صرف کمترین زمان ممکن می‌توانند منطق به کار گرفته در کدها را برای دیگران تشریح کنند، به‌دلیل آنکه همه چیز روشن و گویا است.
زبان پایتون دو ویژگی یک زبان خوب یعنی محبوبیت و کاربرد گسترده را توأمان با یکدیگر در اختیار دارد. کافی است به آمارهای منتشر شده از سوی منابع معتبری همچون Tiobe و پروژه‌هایی که روی سایت گیت‌هاب قرار گرفته و با پایتون نوشته شده‌اند نگاهی داشته باشید تا متوجه شوید این زبان تا چه اندازه نزد طراحان محبوب است. برنامه‌های نوشته شده با زبان پایتون روی سیستم عامل‌ها و سکو‌های اصلی و سیستم عامل‌های خاص‌تر به‌خوبی اجرا می‌شوند. بخش اعظمی از کتابخانه‌های بزرگ و سرویس‌های مبتنی بر API به اشکال مختلفی پیوندهای مرتبط با زبان پایتون را در خود جای داده‌اند، به طوری که به زبان پایتون اجازه داده‌اند از طریق واسط‌ها با این سرویس‌ها ارتباط برقرار یا به‌طور مستقیم از کتابخانه‌ها استفاده کند. در حالی که پایتون را در گروه سریع‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی نمی‌توان قرار داد و شاید کند بودن نقطه ضعف اصلی این زبان به شمار می‌رود، اما در مقابل تطبیق‌پذیری بسیار بالایی دارد. پایتون زبانی نیست که برای انجام کارهای عادی و پیش پا افتاده مورد استفاده قرار گیرد. از این زبان به‌منظور ساخت برنامه‌های کاملاً حرفه‌ای با کیفیت بالا، برنامه‌های مستقل و سرویس‌های وب می‌توان استفاده کرد. اسکریپت‌هایی که با این زبان نوشته می‌شوند، به‌سادگی قادرند فرآیندهای بزرگی را مدیریت و خودکارسازی کنند.
پایتون یک زبان برنامه‌نویسی چندمنظوره و شی‌گرا است که برای توسعه سایت‌های پویا، تحلیل داده‌ها و نوشتن برنامه‌های دسکتاپ می‌توان از آن استفاده کرد. اما اساسی‌ترین کاربرد پایتون در ارتباط با اسکریپت‌نویسی و خودکارسازی است. پایتون تنها یک جایگزین برای اسکرپیت‌های شل یا فایل‌های دسته‌ای نیست، به‌واسطه آنکه از پایتون برای تعامل خودکار با مرورگرهای وب، برنامه‌های گرافیکی و پیکربندی سیستم‌ها از طریق ابزارهایی همچون Salt و Ansible می‌توان استفاده کرد.
طراحان و توسعه‌دهندگان نرم‌افزار این توانایی را دارند تا هر دو گروه برنامه‌های کنسولی و گرافیکی را با پایتون ایجاد و آن‌ها را به‌شکل خوداجرا مستقر کنند. پایتون به طور ذاتی این توانایی را ندارد تا یک فایل باینری مستقل را از یک اسکریپت ایجاد کند. اما پکیج‌های ثالثی شبیه به cx_Freeze یا PyInstaller این کاستی پایتون را جبران کرده‌اند.
در چند سال اخیر فرآیند تجزیه و تحلیل داده‌های مرتبط با فناوری اطلاعات بیش از اندازه پیچیده شده است، به همین دلیل زبان پایتون و در تعقیب آن زبان آر به ستارگان یکه‌تاز این میدان تبدیل شده‌اند. با توجه به محبوبیت بیش از اندازه زبان پایتون امروزه شاهدیم که طیف گسترده‌ای از کتابخانه‌های مورد استفاده در یادگیری ماشین و علم داده‌ها یک واسط یا به عبارت دقیق‌تر رابط‌های ویژه زبان پایتون را ارائه کرده‌اند.
کتابخانه‌های محلی زبان پایتون به‌همراه چهارچوب‌های وب بخش ثالث سریع‌ترین و راحت‌ترین راهکار را در اختیار طراحان وب قرار داده‌اند تا بدون دردسر خاصی بتوانند توابع REST چندخطی یا یک سایت داده‌محور مملو از اطلاعات را با استفاده از زبان پایتون طراحی کنند. REST (سرنام Representational State Transfer) یک معماری وب سرویس است که از پروتکل HTTP برای انتقال اطلاعات میان کلاینت و سرور استفاده می‌کند. جدیدترین نگارش‌های عرضه شده از زبان پایتون به‌شکل قدرتمندی از عملیات غیرهم‌زمان پشتیبانی می‌کند. پشتیبانی از عملیات غیرهم‌زمان به‌معنای آن است که سایت‌ها قادرند ده‌ها هزار درخواست در هر ثانیه را از طریق کتابخانه‌های درستی که مورد استفاده قرار می‌دهند مدیریت کنند.
اصطلاح Metaprogramming به معنای نوشتن برنامه‌ای است که قادر است فرآیندهای خواندن، تحلیل و ساخت سایر برنامه‌ها و حتی خود را در زمان اجرا مدیریت کند. در زبان پایتون هرچیز همچون ماژول‌های پایتون و حتی خود کتابخانه‌ها به‌عنوان یک شی در نظر گرفته می‌شوند. این رویکرد به پایتون اجازه می‌دهد به‌شکل کارآمدتری کدها را تولید کند. در نتیجه امکان ساخت برنامه‌هایی که قادر باشند توابع خود را دستکاری کنند و نوعی فرآیند توسعه را امکان‌پذیر سازند، در پایتون وجود دارد. رویکردی که پیاده‌سازی آن در زبان‌های دیگر کار بسیار مشکل و در بعضی موارد غیرممکن است.
کدهای پایتون خاصیت چسبندگی دارند، به طوری که در بعضی موارد از زبان پایتون به‌عنوان یک زبان چسبنده (Glue language) نام برده می‌شود. زبان پرل نیز چنین ویژگی را دارد. این ویژگی به شما اجازه می‌دهد کدهای متفاوت را به یکدیگر وصل کنید. (به طور معمول کتابخانه‌هایی با رابط‌های زبان سی) از این تکنیک در زمینه علم داده‌ها و یادگیری ماشینی استفاده می‌شود.
در حال حاضر، دو نسخه از زبان پایتون در اختیار برنامه‌نویسان قرار دارد. هریک از این دو نسخه ویژگی‌های خاص خود را دارند. پایتون نسخه 2.X نسخه قدیمی‌تر است و پشتیبانی رسمی و عرضه به‌روزرسانی‌ها برای این نسخه تا سال 2020 ادامه خواهد داشت. حتی این احتمال وجود دارد که پس از این تاریخ نیز به‌صورت غیررسمی از این نسخه پشتیبانی به عمل آید. نسخه 3.X نسخه جدیدتر است که یکسری ویژگی‌های مفید و البته مهم دارد.
ویژگی‌هایی که در نسخه 2.x وجود ندارند. مفسران کارآمدتر و کنترل‌های هم‌روندی بهتر از جمله این ویژگی‌ها هستند. اگر در گذشته برای نوشتن یک برنامه هم‌روند در پایتون با مشکل روبه‌رو بودید، نسخه 3.x این مشکل شما را برطرف کرده است. با وجود این، پذیرش پایتون3 به‌آرامی انجام گرفت، در نتیجه پشتیبانی از یکسری کتابخانه‌های بخش ثالث روند نسبتاً کندی داشته است. اغلب کتابخانه‌های پایتون تنها در نسخه 2 پشتیبانی می‌شوند که همین موضوع سوئیچ کردن به نسخه 3 را با دشواری همراه می‌سازد. اما در چند سال گذشته، تعداد کتابخانه‌هایی که تنها در نسخه 2 پشتیبانی می‌شدند رو به افول نهاده است و اکثر این کتابخانه‌ها با هر دو نسخه سازگاری دارند. در مقطع فعلی به دلایل مختلفی می‌توان اشاره کرد که مهاجرت به پایتون 3 را توجیه‌پذیر می‌سازند.
